Wie denkt dat het Mauritshuis alleen oude schilderkunst toont, heeft het mis.
Deze zomer is er naast de vaste collectie van het museum voor het eerst ook hedendaagse kunst te zien. Voor de tentoonstelling Verso bouwde de Braziliaanse kunstenaar Vik Muniz nauwkeurige replica’s van befaamde schilderijen. In tegenstelling tot reguliere vervalsers, richtte hij zich niet op de voorkant maar op de achterzijde van de doeken.
Een argeloze bezoeker krijgt waarschijnlijk de indruk dat de expositie nog in voorbereiding is. Een vijftiental kolossale lijsten met vergeeld linnen is op de grond tegen de wanden gezet. De schilderzijde van elk doek is naar de muur gekeerd, zodat we aankijken tegen de spieramen, haakjes, museumstickers en andere details.
Het is even wennen in een klassiek museum als het Mauritshuis, maar de opgestelde doeken zijn strikt genomen geen oude schilderijen. Het zijn moderne sculpturen en vanaf de zijkant is te zien, dat de ingelijste doeken zelfs onbeschilderd zijn. Met deze omgekeerde trompe-l’oeils toont Muniz levensgroot de achterzijden van overbekende schilderijen uit de kunstgeschiedenis, zoals ‘Mona Lisa en ‘Starry Night en ‘Het Meisje met de Parel. Hij bouwde deze driedimensionale kopieën, omdat hij vindt dat de normaliter onzichtbare, intieme achterzijde van een schilderij waardevolle informatie bevat. ‘Terwijl de ontwikkeling van de voorkant stopt bij het aanbrengen van de laatste vernislaag, begint dan het verhaal op de achterkant’ stelt hij. Museummedewerkers, transportbedrijven en handelaren plaatsen hier steeds meer nietjes, krabbels en stempels. Aan de hand van de transportstickers kun je bijvoorbeeld precies nagaan, waar een doek door de jaren heen allemaal is geweest. Zo zie je bijvoorbeeld dat Rembrandts ‘Anatomische Les’ met slechts één museumlabel (die van het Mauritshuis) redelijk honkvast is geweest, terwijl ‘De Rokers’ van Fernand Leger, met vijftien museumstickers, de hele wereld is overgevlogen.
Geliefde
De nauwkeurigheid waarmee Muniz te werk is gegaan, geeft de expositie een wat wetenschappelijke inslag. Vitrines tonen proefstukken, nagemaakte stempels en testjes om verouderingsprocessen na te bootsen. Toch is Muniz geen uitgesproken kunstrestaurateur en bestaat zijn oeuvre uit zeer uiteenlopende projecten. Zo maakte hij eerder driedimensionale tekeningen van draad en suiker en schilderde hij in zijn project ‘Waste Land’ reusachtige portretten van arbeiders te midden van vuilnishopen in Rio de Janeiro. De inspiratie voor ‘Verso’ kreeg hij vijftien jaar geleden, toen hij tijdens de opbouw van een expositie in het Guggenheimmuseum de naar de muur gekeerde ‘Woman Ironing’ van Picasso zag staan. Muniz werd hij op slag verliefd op de achterzijde van het doek. ‘Het was als alsof een vriendin een geliefde werd’, vertelt hij in een interview met Emilie Gordenker de directeur van het Mauritshuis. ‘Ik had contact gehad met haar lichaam, waardoor alles anders was geworden (…) Doordat ik het doek naakt had gezien, ben ik er nog meer van gaan houden’.
Of de toeschouwers door de expositie Verso ook meer gaan houden van de meesterwerken, is maar de vraag. De kunstenaar doet er in elk geval alles aan om zijn enthousiasme over te brengen. Vanuit een Go-Pro videotour wijst hij de bezoekers op allerlei opmerkelijke details die hij tegenkwam tijdens de vervaardiging. Zo vertelt hij dat het ingenieuze alarmsysteem aan de achterzijde van de Mona Lisa sms’jes verstuurt, zodra het doek van zijn plek wordt gehaald. En dat het spieraam van ‘Gezicht op eiland Itacamaracá in Brazilië’ een lakdrukstempel draagt, die nergens gevonden kon worden en dus precies moest worden nagemaakt. Toch kon de expositie, ondanks de bevlogenheid waarmee Muniz zijn ideeën aan de man brengt en de precisie waarmee hij de achterkanten heeft nagebouwd, mijn aandacht niet lang vasthouden. Dit komt deels doordat de videotour die bij de ingang wordt uitgedeeld, ieder werk in minder dan een minuut afhandelt. Daarnaast bleek het verrassingseffect van de ontblote spieramen sneller uitgewerkt dan gedacht en waren de meeste details niet zo opzienbarend als gehoopt. Maar het grootse nadeel van het ‘Verso’ project is wellicht de grootschaligheid. Dat Muniz vijftien jaar geleden gefascineerd werd door de rug van ‘Woman Ironing’ had waarschijnlijk te maken met de intieme en toevallige setting. Terwijl de achterzijde van dit werk ook in deze expositie bekeken kan worden, is het effect hier anders. Bezoekers weten van te voren wat ze in de expositie gaan aantreffen en niets aan het toeval overgelaten. Bovendien oogt het doek hier minder uniek omdat het is omgeven door veertien andere ontblote spieramen en blijft het jammer dat het geen origineel werk is, maar een replica. Het valt niet te ontkennen dat Muniz doeltreffend zicht geeft op de verborgen kant van meesterwerken. Als hij echter ook het intieme karakter hiervan had willen overbrengen, had hij wellicht beter een andere setting kunnen kiezen. Hoe zou bijvoorbeeld het zijn geweest als hij, in plaats van kostbare replica’s’ te bouwen, het Mauritshuis had overgehaald om de meest befaamde schilderijen zo nu en dan omgekeerd te tonen? Of als hij slechts enkele exemplaren van zijn replica’s tussen de reguliere collectie had neergezet? De expositie zou dan weliswaar inboeten aan omvang, maar het oorspronkelijke idee van de intieme ontdekking zou dan waarschijnlijk wel beter tot zijn recht kunnen komen.
Verso - Vik Muniz
9 juni t/m 4 september
Mauritshuis
www.mauritshuis.nl
Foto: Ivo Hoekstra
Deze zomer is er naast de vaste collectie van het museum voor het eerst ook hedendaagse kunst te zien. Voor de tentoonstelling Verso bouwde de Braziliaanse kunstenaar Vik Muniz nauwkeurige replica’s van befaamde schilderijen. In tegenstelling tot reguliere vervalsers, richtte hij zich niet op de voorkant maar op de achterzijde van de doeken.
Een argeloze bezoeker krijgt waarschijnlijk de indruk dat de expositie nog in voorbereiding is. Een vijftiental kolossale lijsten met vergeeld linnen is op de grond tegen de wanden gezet. De schilderzijde van elk doek is naar de muur gekeerd, zodat we aankijken tegen de spieramen, haakjes, museumstickers en andere details.
Het is even wennen in een klassiek museum als het Mauritshuis, maar de opgestelde doeken zijn strikt genomen geen oude schilderijen. Het zijn moderne sculpturen en vanaf de zijkant is te zien, dat de ingelijste doeken zelfs onbeschilderd zijn. Met deze omgekeerde trompe-l’oeils toont Muniz levensgroot de achterzijden van overbekende schilderijen uit de kunstgeschiedenis, zoals ‘Mona Lisa en ‘Starry Night en ‘Het Meisje met de Parel. Hij bouwde deze driedimensionale kopieën, omdat hij vindt dat de normaliter onzichtbare, intieme achterzijde van een schilderij waardevolle informatie bevat. ‘Terwijl de ontwikkeling van de voorkant stopt bij het aanbrengen van de laatste vernislaag, begint dan het verhaal op de achterkant’ stelt hij. Museummedewerkers, transportbedrijven en handelaren plaatsen hier steeds meer nietjes, krabbels en stempels. Aan de hand van de transportstickers kun je bijvoorbeeld precies nagaan, waar een doek door de jaren heen allemaal is geweest. Zo zie je bijvoorbeeld dat Rembrandts ‘Anatomische Les’ met slechts één museumlabel (die van het Mauritshuis) redelijk honkvast is geweest, terwijl ‘De Rokers’ van Fernand Leger, met vijftien museumstickers, de hele wereld is overgevlogen.
Geliefde
De nauwkeurigheid waarmee Muniz te werk is gegaan, geeft de expositie een wat wetenschappelijke inslag. Vitrines tonen proefstukken, nagemaakte stempels en testjes om verouderingsprocessen na te bootsen. Toch is Muniz geen uitgesproken kunstrestaurateur en bestaat zijn oeuvre uit zeer uiteenlopende projecten. Zo maakte hij eerder driedimensionale tekeningen van draad en suiker en schilderde hij in zijn project ‘Waste Land’ reusachtige portretten van arbeiders te midden van vuilnishopen in Rio de Janeiro. De inspiratie voor ‘Verso’ kreeg hij vijftien jaar geleden, toen hij tijdens de opbouw van een expositie in het Guggenheimmuseum de naar de muur gekeerde ‘Woman Ironing’ van Picasso zag staan. Muniz werd hij op slag verliefd op de achterzijde van het doek. ‘Het was als alsof een vriendin een geliefde werd’, vertelt hij in een interview met Emilie Gordenker de directeur van het Mauritshuis. ‘Ik had contact gehad met haar lichaam, waardoor alles anders was geworden (…) Doordat ik het doek naakt had gezien, ben ik er nog meer van gaan houden’.
Of de toeschouwers door de expositie Verso ook meer gaan houden van de meesterwerken, is maar de vraag. De kunstenaar doet er in elk geval alles aan om zijn enthousiasme over te brengen. Vanuit een Go-Pro videotour wijst hij de bezoekers op allerlei opmerkelijke details die hij tegenkwam tijdens de vervaardiging. Zo vertelt hij dat het ingenieuze alarmsysteem aan de achterzijde van de Mona Lisa sms’jes verstuurt, zodra het doek van zijn plek wordt gehaald. En dat het spieraam van ‘Gezicht op eiland Itacamaracá in Brazilië’ een lakdrukstempel draagt, die nergens gevonden kon worden en dus precies moest worden nagemaakt. Toch kon de expositie, ondanks de bevlogenheid waarmee Muniz zijn ideeën aan de man brengt en de precisie waarmee hij de achterkanten heeft nagebouwd, mijn aandacht niet lang vasthouden. Dit komt deels doordat de videotour die bij de ingang wordt uitgedeeld, ieder werk in minder dan een minuut afhandelt. Daarnaast bleek het verrassingseffect van de ontblote spieramen sneller uitgewerkt dan gedacht en waren de meeste details niet zo opzienbarend als gehoopt. Maar het grootse nadeel van het ‘Verso’ project is wellicht de grootschaligheid. Dat Muniz vijftien jaar geleden gefascineerd werd door de rug van ‘Woman Ironing’ had waarschijnlijk te maken met de intieme en toevallige setting. Terwijl de achterzijde van dit werk ook in deze expositie bekeken kan worden, is het effect hier anders. Bezoekers weten van te voren wat ze in de expositie gaan aantreffen en niets aan het toeval overgelaten. Bovendien oogt het doek hier minder uniek omdat het is omgeven door veertien andere ontblote spieramen en blijft het jammer dat het geen origineel werk is, maar een replica. Het valt niet te ontkennen dat Muniz doeltreffend zicht geeft op de verborgen kant van meesterwerken. Als hij echter ook het intieme karakter hiervan had willen overbrengen, had hij wellicht beter een andere setting kunnen kiezen. Hoe zou bijvoorbeeld het zijn geweest als hij, in plaats van kostbare replica’s’ te bouwen, het Mauritshuis had overgehaald om de meest befaamde schilderijen zo nu en dan omgekeerd te tonen? Of als hij slechts enkele exemplaren van zijn replica’s tussen de reguliere collectie had neergezet? De expositie zou dan weliswaar inboeten aan omvang, maar het oorspronkelijke idee van de intieme ontdekking zou dan waarschijnlijk wel beter tot zijn recht kunnen komen.
Verso - Vik Muniz
9 juni t/m 4 september
Mauritshuis
www.mauritshuis.nl
Foto: Ivo Hoekstra