Foto-expositie ‘Devils and Angels’: hedendaags folklorisme in de EU
In de afgelopen tien jaar heeft fotograaf Friso Spoelstra door zestien Europese landen gereisd en lokale feesten en rituelen gefotografeerd. Het resultaat van zijn omzwervingen heeft hij uitgebracht in zijn boek ‘Devils and Angels’.
Binnen het moderne Europa heeft men de neiging volksrituelen te associëren
met exotische landen en primitieve culturen. De hedendaagse West-
Europeaan is in het algemeen te nuchter om zich over te geven aan
folkloristische spektakels. Een beetje Sinterklaas of oudejaars vuurwerk is wel gezellig natuurlijk, maar zodra rituelen betrekking hebben op godenvereringen of natuurverschijnselen haakt menig westerling af. De expositie van fotograaf Friso Spoelstra in de expositieruimte van het Gemak aan de Paviljoensgracht laat echter zien dat overal in Europa nog authentieke rituelen te vinden zijn. De collectie van Spoelstra toont niet alleen rituelen uit Oost-Europese landen, maar ook uit moderne EU landen als Duitsland, Frankrijk, België en Nederland. Aangezien de fotograaf de oorsprong van rituelen wilde onderzoeken, heeft hij vooral geïsoleerde gemeenschappen bezocht, waar bepaalde oersymbolieken de tand des tijds hebben doorstaan. Traditionele religieuze feesten heeft hij uitgesloten en ook vercommercialiseerde nationale tradities (zoals ons huidige sinterklaasfeest) vallen buiten de boot. Het resultaat van zijn reis is een bonte verzameling foto’s waarop herhaaldelijk demonische figuren met koeienbellen, rokende brandstapels, carnavaleske optochten, nachtelijke naaktlopers, dorpscirkels, Nieuwjaars festijnen en stralende lentebruidjes zijn te zien.
Sankt Niklaus
Met zijn hedendaagse verbeeldingen van oude symbolieken belicht Spoelstra
een fascinerend onderwerp dat juist in deze tijd interessant is. Terwijl
globalisering en EU-wetgevingen landen steeds meer onder een noemer
worden gebracht, hebben volken tegelijkertijd behoefte om zich cultureel te
onderscheiden. De focus op oude rituelen toont dat veel gebruiken van
verschillende landen terug te voeren zijn op gelijksoortige verschijnselen als; vruchtbaarheid, vernieuwing, dood en verering van natuurelementen. Doordat deze rituelen door de eeuwen heen vrijwel onveranderd zijn gebleven, geven ze ook meer duidelijkheid over de oorsprong van hedendaagse feesten. Neem bijvoorbeeld het Beierse feest ‘Sankt Niklaus’. Op Spoelstra’s fotoverslag van dit feest is te zien hoe een figuur die identiek is aan onze goedheiligman, vergezeld wordt door een bende ‘Krampussen’, ofwel mannen gehuld in dierenhuiden, met koebellen om hun nek en monsterlijke maskers op. Met hun angstaanjagende uiterlijk verjagen deze Krampusens al eeuwen lang kwade geesten uit dorpen. Enigszins vergelijkbaar hiermee zijn de Sunderklazen op Ameland. Op 6 december gaan gemaskerde mannen van het eiland gierend en brullend door dorpsstraten en ook zij doen dit om demonische krachten te verdrijven. Wellicht dat ook onze sint ergens in een pre-koloniaal tijdperk monsterlijke ‘pieten’ bij zich droeg en met hen de strijd aanging tegen duistere krachten.
Onnavolgbaar
Er zijn dus interessante sprongen te maken vanuit het beeldonderzoek van
Spoelstra. Echter, doordat de foto’s in de ruimte soms wat onoverzichtelijk zijn opgehangen, komt het beeldonderzoek niet altijd even goed uit de verf. Foto’s van uiteenlopende formaten hangen op wisselende hoogtes en afstanden van elkaar. De ene reportage lijkt gerangschikt op kleur terwijl een volgende serie vooral chronologisch is ingedeeld. De variaties hadden ervoor kunnen zorgen dat ieder ritueel een eigen karakter krijgt, maar omdat de keuzes vaak onnavolgbaar zijn, doet de springerige presentatie-stijl in een aantal gevallen af aan de zeggenschap van de beelden. Ook is het niet altijd duidelijk wat er gebeurt tijdens de rituelen; diverse fotoseries geven versnipperde indrukken van de handelingen die bij de rituelen horen en menigmaal zijn afleidende en irrelevante details toegevoegd, zoals foto’s van hotelkamers of treincoupés. Het lijkt of Spoelstra niet kon kiezen wat hij wil uitdragen met zijn expositie. Een onhandige combinatie van verschillende ideeën doet enigszins afbreuk aan de overtuigingskracht. Desalniettemin is de expositie toch zeer de moeite waard. Deze voormalig zilveren camera winnaar wel is wel degelijk in staat om prachtige beelden te schieten en het onderwerp van zijn onderzoek blijft intrigerend. Wie, na het bukken en zoeken, beter overzicht wil op het onderzoek van de fotograaf, kan in de voorruimte van de expositie altijd het bijbehorende fraaie fotoboek van Spoelstra aanschaffen.
Friso Spoelstra: Devils & Angels
Rituele feesten in Europa
Te zien tot 24 januari
www.gemak.org
Gepubliceerd in de Den Haag centraal van 19-12
In de afgelopen tien jaar heeft fotograaf Friso Spoelstra door zestien Europese landen gereisd en lokale feesten en rituelen gefotografeerd. Het resultaat van zijn omzwervingen heeft hij uitgebracht in zijn boek ‘Devils and Angels’.
Binnen het moderne Europa heeft men de neiging volksrituelen te associëren
met exotische landen en primitieve culturen. De hedendaagse West-
Europeaan is in het algemeen te nuchter om zich over te geven aan
folkloristische spektakels. Een beetje Sinterklaas of oudejaars vuurwerk is wel gezellig natuurlijk, maar zodra rituelen betrekking hebben op godenvereringen of natuurverschijnselen haakt menig westerling af. De expositie van fotograaf Friso Spoelstra in de expositieruimte van het Gemak aan de Paviljoensgracht laat echter zien dat overal in Europa nog authentieke rituelen te vinden zijn. De collectie van Spoelstra toont niet alleen rituelen uit Oost-Europese landen, maar ook uit moderne EU landen als Duitsland, Frankrijk, België en Nederland. Aangezien de fotograaf de oorsprong van rituelen wilde onderzoeken, heeft hij vooral geïsoleerde gemeenschappen bezocht, waar bepaalde oersymbolieken de tand des tijds hebben doorstaan. Traditionele religieuze feesten heeft hij uitgesloten en ook vercommercialiseerde nationale tradities (zoals ons huidige sinterklaasfeest) vallen buiten de boot. Het resultaat van zijn reis is een bonte verzameling foto’s waarop herhaaldelijk demonische figuren met koeienbellen, rokende brandstapels, carnavaleske optochten, nachtelijke naaktlopers, dorpscirkels, Nieuwjaars festijnen en stralende lentebruidjes zijn te zien.
Sankt Niklaus
Met zijn hedendaagse verbeeldingen van oude symbolieken belicht Spoelstra
een fascinerend onderwerp dat juist in deze tijd interessant is. Terwijl
globalisering en EU-wetgevingen landen steeds meer onder een noemer
worden gebracht, hebben volken tegelijkertijd behoefte om zich cultureel te
onderscheiden. De focus op oude rituelen toont dat veel gebruiken van
verschillende landen terug te voeren zijn op gelijksoortige verschijnselen als; vruchtbaarheid, vernieuwing, dood en verering van natuurelementen. Doordat deze rituelen door de eeuwen heen vrijwel onveranderd zijn gebleven, geven ze ook meer duidelijkheid over de oorsprong van hedendaagse feesten. Neem bijvoorbeeld het Beierse feest ‘Sankt Niklaus’. Op Spoelstra’s fotoverslag van dit feest is te zien hoe een figuur die identiek is aan onze goedheiligman, vergezeld wordt door een bende ‘Krampussen’, ofwel mannen gehuld in dierenhuiden, met koebellen om hun nek en monsterlijke maskers op. Met hun angstaanjagende uiterlijk verjagen deze Krampusens al eeuwen lang kwade geesten uit dorpen. Enigszins vergelijkbaar hiermee zijn de Sunderklazen op Ameland. Op 6 december gaan gemaskerde mannen van het eiland gierend en brullend door dorpsstraten en ook zij doen dit om demonische krachten te verdrijven. Wellicht dat ook onze sint ergens in een pre-koloniaal tijdperk monsterlijke ‘pieten’ bij zich droeg en met hen de strijd aanging tegen duistere krachten.
Onnavolgbaar
Er zijn dus interessante sprongen te maken vanuit het beeldonderzoek van
Spoelstra. Echter, doordat de foto’s in de ruimte soms wat onoverzichtelijk zijn opgehangen, komt het beeldonderzoek niet altijd even goed uit de verf. Foto’s van uiteenlopende formaten hangen op wisselende hoogtes en afstanden van elkaar. De ene reportage lijkt gerangschikt op kleur terwijl een volgende serie vooral chronologisch is ingedeeld. De variaties hadden ervoor kunnen zorgen dat ieder ritueel een eigen karakter krijgt, maar omdat de keuzes vaak onnavolgbaar zijn, doet de springerige presentatie-stijl in een aantal gevallen af aan de zeggenschap van de beelden. Ook is het niet altijd duidelijk wat er gebeurt tijdens de rituelen; diverse fotoseries geven versnipperde indrukken van de handelingen die bij de rituelen horen en menigmaal zijn afleidende en irrelevante details toegevoegd, zoals foto’s van hotelkamers of treincoupés. Het lijkt of Spoelstra niet kon kiezen wat hij wil uitdragen met zijn expositie. Een onhandige combinatie van verschillende ideeën doet enigszins afbreuk aan de overtuigingskracht. Desalniettemin is de expositie toch zeer de moeite waard. Deze voormalig zilveren camera winnaar wel is wel degelijk in staat om prachtige beelden te schieten en het onderwerp van zijn onderzoek blijft intrigerend. Wie, na het bukken en zoeken, beter overzicht wil op het onderzoek van de fotograaf, kan in de voorruimte van de expositie altijd het bijbehorende fraaie fotoboek van Spoelstra aanschaffen.
Friso Spoelstra: Devils & Angels
Rituele feesten in Europa
Te zien tot 24 januari
www.gemak.org
Gepubliceerd in de Den Haag centraal van 19-12
RSS-feed
